Putin'in Planı Ne?

 

Putin’in planı ne?

Rusya’da, 25 Haziran – 1 Temmuz tarihleri içinde meydana gelen ve Devlet Başkanı Vladimir Putin’e 2036’ya kadar iktidar kapısını açan anayasa referandumu hukuksuzluk iddialarından sonuçlarına değişik boyutlarıyla günlerdir konuşuluyor. Katılımcıların w.92’sinin tasdiklama vermesiyle hayata geçen anayasa değişimleri sayesinde, Putin’in vazife süresi sıfırlandı, kendisine 2036 yılına kadar iktidarda kalma şansı tanındı; ek olarak devlet başkanının yetkilerinin arttırılırken hükümet başkanının (başbakan) yetkileri tam bilakis azaltıldı.

Her ne kadar başkent Moskova’da değişikliklerden yana oy kullanıcıların payı e ile ortalamanın altında kalmış olarak dikkat çekse de şurası kesin, artık Rusya’da daha kuvvetli ve daha çok yetkiye haiz bir Putin iktidarı var. Peki, Putin’in kafasında ne var? Öncelikleri neler olacak? Karşısında ne şeklinde çözümü güç problemler var? Putin, bu güce niçin haiz olmak istedi?

Yeni dönemde “acaba”lara yer yok

Anayasadaki değişiklikler, Putin’in bugüne dek izlediği politika ve yapmış olduğu açıklamalar çerçevesinde değerlendirildiğinde bundan sonraki süreçte de Kremlin’in en mühim hedeflerinden birinin, Rusya Federasyonu’nun toprak bütünlüğünün korunması bulunduğunu görüyoruz.

Daha iktidarının ilk yıllarında “Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) yıkılışının 20. yüzyılın en büyük felaketi bulunduğunu” dile getiren Putin, anayasa referandumundan sonrasında da “Sovyet anayasasında cumhuriyetlerin ayrılma hakkına haiz bulunduğunun yazılmış olması, tazyikli bir mayındı. Rusya bu hataları yapmamalı” benzer biçimde bir izahat yaptı. Boris Yeltsin (1991 – 1999) döneminde cumhuriyetlere verilen hakların Putin döneminde bir bir geri alınmasını da anayasa değişikliği ile iktidarın tek bir kişide (devlet başkanında) toplanmasını da aynı çerçevede değerlendirmek gerekir.

Diğer bir deyişle Putin’in yeni dönemdeki önceliği, toprak bütünlüğünün korunması ve merkeziyetçi siyasetin arttırılması olacak. Başta Rusya ile Japonya içinde anlaşmazlığa sebep olan Kuril Adaları’nın statüsü olmak suretiyle sınırlarla alakalı birtakım “acaba”lar da böylece rafa kaldırılmış oldu.

‘Güçlü Rusya’ hedefi ve bir türlü çözülemeyen problemler

Vladimir Putin’in ikinci mühim hedefi ise “kuvvetli bir Rusya’nın” yaratılmasıdır. Bu amaç, hem Putin’in geleceği bununla birlikte bağımsız bir dış siyaset izleyebilmek açısından mühim. Putin için elbet bu yeni bir hedef değil sadece almış olduğu önlemlere karşın bugüne dek tam olarak çözemediği sorunları artık çözmek, bu devrin önceliği olarak öne çıkıyor. Giderek azalan nüfus sorunu, ekonomik vaziyet, enerji ve tabanca sanayisinin dışındaki öteki endüstri dallarının fazla gelişmemiş olması, bu sorunların başlıcaları.

İkinci ve üçüncü çocuklar için ailelere mühim oranda ödemelerin yapılması, pandemi sürecinde ailelere çocuk başına ortalama 300 dolar yardımcı sağlanması, yeni anayasada çocukların “ülkenin serveti” bulunduğunun ve onların oldukça yönlü olarak geliştirilmesi icap ettiğinin belirtilmesi, Kremlin’in hem nüfus artışını sağlamak bununla birlikte yeni dönemde öteki ülkelerle rekabeti sağlayabilecek kalifiye, hem de da milliyetçi ve nispeten dindar bir nesil yetiştirmek istediğini gösteriyor.

İç politikada aslolan sıkıntı: Ekonomi

İç politikada Putin’den en büyük beklenti, ekonomideki sorunları çözmesi. Kremlin, SSCB’nin yıkılışından itibaren ortalama 30 sene geçmiş olmasına karşın ekonomide enerji kaynakları ile askerî teknoloji ihracatına olan bağlılığını azaltamadı. Bu da Rusya ekonomisini oldukça hassas kılıyor. Kaldı ki, Kırım meselesi dolayısıyla Batı’nın Rusya’ya uyguladığı ambargo, Rusya’nın Suriye’ye müdahalesi, genel hatlarıyla birtakım ülkeleri kendi yanında tutmak için Kremlin’in yapmış olduğu harcamalar, Moskova’ya pahalıya mal oluyor. Rusya, internasyonal arenada prestijini arttırıp konumunu pekiştirmek için büyük paralar harcarken sağlık, eğitim, ziraat ve hayvancılık alanlarında düzeltim ve yatırım bekleniyor. Özellikle kırsal kesimlerde işsizlik de oldukça mühim bir öteki sıkıntı olarak beliriyor. Dolayısıyla Putin’in önümüzdeki dönemde de iktidarda kalabilmesi için ekonomik meselelere daha çok ehemmiyet vermesi gerekiyor.

Putin’in gücü nereden kaynaklanıyor?

Peki, bilhassa iktisat alanında problemler varken Putin’in seçimlerde galip gelmesini yahut referandumda istediğini kolayca alması iyi mi açıklanabilir?

Bu kararı yalnızca muhalefetin yada demokratik ortamın yeterince alan bulamamasıyla izah etmek, doğru olmaz. Hâlâ insanların hafızasından silinmeyen Çeçenistan savaşlarının yaşandığı günler, metrolarda olup biten patlamalar, emeklilik maaşlarının dahi ödenemediği dönemler artık geride kaldı.

Putin Rusya’sı bütün eksikliklerine karşın bilhassa de Yeltsin periyodunun Rusya’sı ile karşılaştırıldığında hem siyasal bununla birlikte ekonomik istikrara haiz bir ülke. Halk kitlelerinin bunu görmemesi olası değil. Nitekim bugüne dek yaşları laf mevzusu kıyaslamaları meydana getirmeye elverişli olan kimseler, Putin’in aslolan destekçi kitlesini oluşturdu. Ancak bu vakalara tanık olmayan genç nesiller de yetişiyor. Dolayısıyla ekonomik sorunlara daha çok ehemmiyet verilmesi, yeni kuşağın desteğinin kazanılması açısından da ehemmiyet arz ediyor.

Söz dinleyen değil, laf dinleten Rusya

Önümüzdeki devre Rus dış politikasıyla alakalı birtakım tahminler icra etmek olası. Bu mevzuda da Putin’in kendisinin açıklamalarına atıfta bulunmak, Moskova’nın planlarının anlaşılması açısından yararlı olacaktır. Putin, daha iktidarının ilk dönemlerine, “Rusya’nın laf dinleyen ülke değil de laf dinleten ülke olması gerektiğini” dile getirmişti. Kremlin, askerî üsler, yurtdışındaki Rus nüfus, Rus Ortodoks Kilisesi, enerji boru hatları, mevcut diyetlere verilen yardımcı, ülkelerin Rusya’ya olan borçlarını silme siyaseti şeklinde dış siyaset araçları ve uygulamalar, Rusya’nın internasyonal arenadaki tesirini arttırdı. Bundan sonraki süreçte de Moskova, bu yükselişini idame ettirmek isteyecek.

Trump yönetimindeki ABD siyasetinin bütün dünyada tepkiye yol açması, Avrupa Birliği’nin (AB) kendi içinde birçok sorunla yüz yüze kalması ve bilhassa pandemi sürecinde varlığının dahi sorgulanır hâle gelmesi, Avrupa’da kuvvetli liderlerin olmaması, Birleşmiş Milletler (BM) ve öteki internasyonal örgütlerin küresel problemler karşısında kendilerinden beklenen müdahaleleri yapamamaları, Kremlin’in konumunu güçlendirme mevzusunda işini kolaylaştıran faktörler olarak beliriyor.

Rusya’ya yönelik yaptırımlar kalkar mı?

Öyle görülüyor ki, Amerika – Rusya rekabeti bütün hızıyla devam edecek. Ancak Amerika bu rekabette AB üyesi birtakım ülkelerin desteğini kaybedeceğe benziyor. Bunun da birkaç mühim nedeni var. Başta Almanya ve İtalya olmak suretiyle Batı Avrupa ülkeleri kendileri de zarar gördüğünden Rusya’ya uygulanan yaptırımları artık aşama aşama kaldırmak istiyorlar. Uzun senelerdir inşası Avrupa’da tartışmalara neden olan Kuzey Akım – 2 Boru Hattı’yla alakalı son izinlerin de Avrupa ülkelerince verilmiş olması, bunun göstergelerinden biridir. Kaldı ki, oldukça sıska ve kuvvetsiz bir Rusya da bilhassa emniyet açısından Avrupa’nın işine yaramaz. Dolayısıyla Rusya – AB ilişkilerinin gelişmesi, her iki tarafın da çıkarınadır.

AB ülkeleri ile ticarî münasebetlerin eski seviyeye çıkartılması, enerji projelerinin devam ettirilmesi, Rusya’ya huzurlu bir soluk aldıracaktır. Yakın zamana kadar başta Polonya ile Baltık ülkeleri, bu ilişkilerin gelişiminde mani olmaya çalışsalar da Covid-19 ondan sonra her ülke kendi çıkarlarını daha çok gözetecektir. Rusya’nın son dönemde Almanya ve Fransa ile telefon trafiğini arttırması ve sürekli “ortak tehditler” konusunu gündeme getirmesi, tarafların Avrupa merkezli yeni bir yapılandırılmaya gitme ihtimalinin konuşulmasına da niçin oluyor.

Çin müteffik mi rakip mi?

Diğer yandan AB ile ilişkiler, Rusya için yalnızca Amerika ile rekabet açısından değil, Çin ile münasebetlerin dengelenmesi açısından da mühim. Görünürde bugün Rusya ile Çin içinde bir sıkıntı olmayıp iki ülke BM Güvenlik Konseyi’nde birbirlerini destekliyor, Şangay İş donanması Örgütü çerçevesinde Amerika’nin bölgedeki tesirini azaltmaya çalışıyorlar. Ticaret ve enerji alanındaki iş donanması de bütün hızıyla devam ediyor. Ancak Çin’in gittikçe güçlenmesi, uzun solukta şüphesiz Rusya’nın başta Orta Asya olmak suretiyle yakın muhit siyaseti açısından tehdit oluşturuyor.

Dolayısıyla Amerika-Çin rekabeti, Moskova’nın işine yaradığı şeklinde Moskova, AB ile ilişkilerini arttırarak ek olarak her ikisine karşı da güçlenmeye çaba ediyor.

Diğer bir deyişle Rusya önümüzdeki dönemde Çin ile oldukça yönlü iş birliğini devam ettirmeye, Çin-Amerika rekabetini uzaktan izlemeye, AB ile münasebetlerini de eski seviyeye çıkartmak için çaba sarf etmeye çalışacaktır. Amerika ile münasebetler ise Soğuk Savaş’ı çağrıştırır seviyede, üçünü ülkelerin topraklarında direkt çatışmaya girilmeden sert bir savaşım çerçevesinde sürdürülecektir.

Suriye politikası: Kazanımlarını yitirme ve enerjiden hisse al!

Rusya’nın yöresel siyasetinde de pek değişim beklenmiyor. Rusya, son yıllarda Baltık Cumhuriyetleri ile Ukrayna haricinde eski Sovyet coğrafyasında tesirini arttırmış, tekrar Sovyetlerin bir ara kuvvetli olduğu Orta Doğu’da mühim kazanımlar elde etmişti. Yine Sovyetlerin kuvvetli olduğu Balkanlar ile Uzak Doğu’da ise Moskova’nın bu dönüşü yapması olası değildi. Zira Balkanlar’ın büyük bir bölümü NATO ve AB üyesi olmuş, Uzak Doğu ise Çin’in tesiri dibine girmiş durumda. Bundan dolayıdır ki Rusya, Bağımsız Devletler Topluluğu coğrafyasının haricinde ek olarak Orta Doğu ve Afrika’ya ehemmiyet veriyor. Gerek Suriye gerekse de Libya’daki gelişmeler bunun mühim bir göstergesi.

Arap Baharı, Rusya’nın bölgedeki çıkarlarına büyük zarar verse de ondan sonra yaşanmış olan gelişmeler (Amerika’nin devrimler ondan sonra çekilmesi, Rusya’nın mevcut diyetleri sonuna kadar desteklemesi, bölge ülkelerinin borçlarını silmesi vs.) Moskova’nın tekrar bölgeye dönüşünü sağladı. Moskova, bundan sonraki süreçte de hem başta askerî üs olmak suretiyle Suriye müdahalesiyle elde etmiş olduğu kazanımlarını elde tutmaya bununla birlikte enerji projelerinden hisse almaya çaba edecektir. Bunları sağlamak ve bölgedeki bütün sorunların çözümünde etken rol oynamak için de geçtiğimiz yıllarda izlediği politika ile kendisi için müsait bir zemin hazırlamış bulunuyor. 2019’da Soçi’de Rusya-Afrika Zirvesi’nin düzenlenmesi ise gelecek yıllarda Rusya’nın bu kıtaya da daha çok ehemmiyet vereceğinin bir göstergesidir.

Vladimir Putin gerçekleştirdiği referandum ile ülke içinde konumunu pekiştirdiği şeklinde almış olduğu netice ile Batı’yahut izlediği siyasetinin halk tarafınca desteklendiğini göstermiş oldu. Ancak Putin’in bu destekte, kendisinin “eski başarıları” ile internasyonal arenadaki genel havanın da tesirinin bulunduğunu görmesi ve yeni dönemde Rusya’nın bilhassa iktisat alandaki problemlerini çözmesi gerekiyor. Aksi takdirde Rus liderin 2036’ya kadar seçilme hakkı bulunmasına karşın, dönem değişimi sürecinde 1990’lı yıllarda parçalanma tehlikesi yaşayan Rusya’yı da II. Dünya Savaşı’ndaki kahramanlıkları da sadece kitaplardan okuyan gençlerin desteğini alması olası olamaz. Zira çocuklar ve ergenler anayasanın yenilenmiş.